Muridizm

Ruslarin kuzey kafkasyaya dair ilk girisimleri Terek kazaklari vasitasi ile 1580'lerin sonunda olmus. Ve onlara ilistirilmis ortodox misyonerleri kuzey kafkasyada misyonerlik faaliyetlerine girismislerse de Rus devleti Osmanlilari kizdirmamak icin bu misyonerlik faaliyetlerine 1500'lerde pek musaade etmemisler. Ama Ruslarin bolgeye asil gelisi 1700'lerin ikinci yarisini bulur. O donemde kendini cok daha fazla guclu hisseden Rus devleti Kuzey Kafkasyayi uc ayri bolume ayirmis ortodoks misyonerligi acisindan.
1- Hala Bizansin dini ve kulturel mirasini icinde barindiran ama Islamiyetin de terakki kaydettigi Bati Kafkasya. Kabardayler Abhazlar adigeler bu bolumdedir.
2- Sozde musluman ama icerikde muslumanlik hristiyanlik paganism karisimi bir dini sekle burunmus Merkezi kafyasya bolumu. Osetler inguslah bu gruptandi.
3- Ve islamiyetin oldukca yogun ve koklu bir sekilde yerlesik oldugu dogu kafkasya. Cecenler dagistanlilar bu gruptandir.

Ruslar 1828'de Irana karsi Turkmencay ve 1829'da Turklere karsi Edirne Anlasmalari ile Kafkasyanin askeri kontrolunu ellerine gecirdiler. Ama askeri kontrolu ele gecirmek bolge halkinin da Rusyaya eklemlendigi anlamina gelmiyordu cunku Ruslarin Dagli (Gortsi) dedikleri yerli halkin Rus hakimiyetini sessizce kabul etmeleri pek olasi gorunmuyordu. Bu Dagli direnisinin en buyuk sebeplerinden birisi Ortodoks misyonerlik faaliyetlerinin yerli musluman halki gereginden fazla rahatsiz etmesiydi.
Aslinda Ruslar Kuzey kafkasyayi uce ayirmis ve Bizzans etkisinin hala gorulebildigi ve de halkinin nominal musluman oldugu yerlerde hristiyanligi yaymaya, Islamiyetin guclu oldugu kesimde ise muslumanlara dini anlamda otonomi saglamaya karar vermislerdi. Ilk basta Ortodoks misyonerler hristiyanligin temel prensiplerini halka ogretmek yerine onlari vaftiz etmeye daha cok agirlik vermisler ve bu caba icinde oldukca yuklu miktarda para harcamislardi. Her vaftiz olan yerli kisiye elli kopek, bir gomlek ve yerli halkin altin olduguna inandigi bakirdan bir hac veriyorlardi. BU vaftiz hediyelerini tekrar tekrar almak icin vaftiz olanlar bir daha vaftiz oluyorlardi. Daha sonra bir daha bir daha.
Uzun denebilecek bir periyottan sonra ruslarin elde ettigi sadece bir kac yuz nominal hristiyandi. Halbuki Musluman mollalar cok daha az malzeme ile cok daha buyuk basarilar kazanabiliyorlardi. Islamiyetin halk arasinda yayilmasinin sebeplerinden birisi de muslumanlarin hep yerel halktan kisileri kullanmalari oldu. Halbuki Ruslar hep outsider olarak hep isgalci olarak gorulmuslerdi. Daha dune kadar Ruslarla savasiyorlardi simdi ise Ruslarin isgalci guclerine yamanmak ve ortodox hristiyan olmak mi gerekirdi? Ruslar misyonerlik faaliyetlerinin zayifligi karsisinda baska yollar demeye calistilar mesela kendileri gibi ortodoks hristiyan olan Gurcu papazlari kullandilar.
Ama nafile!
Elde keklik saydiklari Nominal Musluman Inguslar bile Seyh Samilin kesin yenilgiye ugratilmasindan hayli zaman sonra Sufi dervisler vasitasi ile 1860'larin sonunda gercek anlamda muslumanlastilar.
Islamiyet asla basli basina bir din olmadi Kafkasyada. Aslinda bu butun Rusya muslumanligi icin gecerli bir tespittir.
Islamiyet milli kimligin korunmasinin asimilasyonun engellenmesinin Ruslara karsi direnmek icin guc biriktirmenin vasitasi oldu.
Ruslar hakli olarak kendilerine karsi direnisi yok edebilmek icin fethettikleri topraklarda yasayan insalarin kafalarininda fethedilmesinin gerekli olduguna inaniyorlar ve halki ortodoks hristiyan yapmaya calisiyorlardi. Gercektende hristiyanlasan halkin Ruslara karsi direnislerinde kirilma meydana geliyordu. Ruslar hristiyan olanlara bazi ayricaliklar tanimislar bazi vergilerden muaf tutmuslar bazi yukumluluklerininden affetmislerdir ama bu hristiyanlasan halklar asla Ruslar ile esit statude olmamislardi.
Ornegin Muhammed Tevkelev adinda bir Tatar donmesi Ruslara olaganustu hizmetlerde bulunmus cok basarili bir burokrat olmasina ragmen asla kendisine veya ogluna yuksek mevkilerde gorevler verilmemisti. Gorup gorecegi en yuksek makam bir yuksek burokratin yardimcisi olabilmekti.
ve madem ki butun donmeler Tevkelev kadar basarili ve yetenekli degildi o zaman bu hristiyanlasan kisilerin Ruslarla esit haklara sahip olmasina ne gerek vardi?